Η νόσος του Crohn: νέες μέθοδοι διάγνωσης και αντιμετώπισης

Τι είναι η νόσος του Crohn;

H νόσος του Crohn αποτελεί πάθηση η οποία χαρακτηρίζεται από φλεγμονή (βλάβες και εξελκώσεις) του τοιχώματος του πεπτικού σωλήνα. Είναι δυνατό να προσβληθεί οποιοδήποτε τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα. Στο 25% των ασθενών με νόσο Crohn, προσβάλλεται μόνο το παχύ έντερο αποκλειστικά, στο 25% μόνο το λεπτό έντερο και στο υπόλοιπο 50% η ειλεοκολική συμβολή (σημείο ένωσης λεπτού και παχέος εντέρου).

Παλαιότερα η διάγνωση της νόσου του Crohn ήταν δύσκολη αλλά τώρα με τη νέα τεχνολογία μπορεί να εντοπιστεί και να διαγνωσθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η νόσος του Crohn προκαλεί φλεγμονή στις βαθύτερες στιβάδες του εντερικού τοιχώματος και προσβάλλει διάφορα τμήματα του πεπτικού σωλήνα: το λεπτό έντερο, το στόμα, τον οισοφάγο και το στομάχι. 

Ποια είναι η συμπτωματολογία;

Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι πόνος, κυρίως στην κατώτερη δεξιά κοιλιακή χώρα, διαρροϊκές κενώσεις, η ανάγκη να πηγαίνει κανείς συχνά στην τουαλέτα, απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους, πυρετός, κόπωση, πόνος στις αρθρώσεις, στοματικά έλκη και ανοίγματα του περιπρωκτικού δέρματος.

Τα συμπτώματα σχετίζονται με το προσβεβλημένο τμήμα του εντέρου. Η προσβολή μικρής έκτασης τμήματος του λεπτού εντέρου είναι δυνατό να προκαλεί έντονο κοιλιακό άλγος χωρίς άλλα συμπτώματα. Ένα επεισόδιο έξαρσης με έντονη συμπτωματολογία είναι δυνατό να κάνει τον ασθενή να νιώθει σε γενικές γραμμές πολύ άσχημα. Αν έχουν προσβληθεί μεγάλα τμήματα του εντέρου, πιθανώς να παρεμποδίζεται η πλήρης απορρόφηση της τροφής με αποτέλεσμα την έλλειψη βιταμινών και άλλων θρεπτικών στοιχείων.

Σημειώνεται ότι στους ανήλικους ασθενείς ισχύουν όλα τα ανωτέρω συμπτώματα καθώς επίσης και καθυστερημένη ανάπτυξη.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις που βοηθούν στην διάγνωση της νόσου Crohn. Πρώτα γίνεται λήψη του ιστορικού του ασθενούς και σωματική εξέταση. Οι εξετάσεις αίματος γίνονται για τον έλεγχο της ύπαρξης αναιμίας που μπορεί να υποδηλώνει αιμορραγία ή αυξημένο αριθμό λευκοκυττάρων, κάτι που υποδεικνύει την παρουσία φλεγμονής σε κάποια περιοχή του σώματος. 

Η εξέταση κοπράνων μπορεί να δείξει την ύπαρξη λευκοκυττάρων, άλλη μια ένδειξη φλεγμονώδους νόσου. Η ίδια εξέταση ανιχνεύει τυχόν αιμορραγία ή λοίμωξη που οφείλεται σε βακτήρια, ιούς ή παράσιτα. Ο αποκλεισμός αυτών των αιτιών βοηθά σημαντικά στη διάγνωση της νόσου. Η νεότερη εξέταση μέσω κοπράνων είναι ο έλεγχος καλπροτεκτίνης η οποία είναι μία πρωτεΐνη που εκκρίνεται στον αυλό του εντέρου σε περιπτώσεις έντονης φλεγμονής.

Η πιο αποτελεσματική εξέταση για διάγνωση είναι η κολονοσκόπηση με την οποία μπορεί να γίνει και βιοψία (λήψη μικρού δείγματος της επιφάνειας του εντέρου για ιστοπαθολογική εξέταση).

Αν τα συμπτώματα σχετίζονται κυρίως με το ανώτερο πεπτικό τμήμα, τότε ο γιατρός σας θα σας συστήσει να γίνει ενδοσκοπική κάψουλα.

Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές για τη νόσο Crohn;

Η νόσος Crohn μπορεί να επηρεάσει τον ασθενή με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και είναι λίγοι οι άνθρωποι που επηρεάζονται με τον ίδιο τρόπο. Το κάθε πρόγραμμα αντιμετώπισης εξαρτάται από το πόσο έντονα είναι τα συμπτώματα της νόσου. Η κατάσταση κάποιου με ηπιότερη μορφή της νόσου Crohn είναι δυνατό να βελτιωθεί με τη φαρμακευτική αγωγή, ενώ κάποιος με εντονότερα συμπτώματα πιθανώς να χρειάζεται άμεση χειρουργική επέμβαση. Μέσω της επέμβασης μπορεί να ελεχθεί η συμπτωματολογία της νόσου.

Ανάμεσα στις θεραπευτικές επιλογές υπάρχει η φαρμακευτική αγωγή (5ΑSA, κορτικοστεροειδή, ανοσοκατασταλτικά) και τα Αντι-TNF φάρμακα, τα οποία είναι βιολογικές θεραπείες, δηλαδή φάρμακα- αντισώματα που παράγονται από ζωντανά κύτταρα. Οι αντί – ΤΝF παράγοντες χορηγούνται είτε υποδορίως (χορήγηση στο σπίτι) ή ενδοφλεβίως (χορήγηση στο νοσοκομείο ή σε ιδιωτικό ιατρείο/ενδοσκοπικό κέντρο). Παραδείγματα αντί-TNF παραγόντων είναι το HUMIRA και REMICADE.

Πόσους ασθενείς με νόσο Crohn έχουμε στην Κύπρο και ποια τα παγκόσμια στατιστικά;

Στην Κύπρο υπάρχουν τουλάχιστον 600 ασθενείς με νόσο του Crohn. Το 2010 είχαν καταγραφεί 30 νέα περιστατικά ΙΦΝΕ ανά 100,000 πληθυσμού. 

Στις ΗΠΑ υπάρχουν 2,3 εκατομμύρια ασθενείς με ΙΦΝΕ εκ των οποίων οι μισοί με νόσο Crohn.

Στην Ευρώπη 2,5 εκατομμύρια ασθενείς νοσούν με ΙΦΝΕ εκ των οποίων το 50% με νόσο Crohn.

Στην Ανατολική Μεσόγειο την τελευταία δεκαετία παρατηρείται αύξηση των περιστατικών με ΙΦΝΕ τα οποία μπορεί να οφείλονται στις διατροφικές συνήθειες και στο κάπνισμα.

Πoια είναι η ποιότητα ζωής αυτών των ασθενών;

Οι ασθενείς βιώνουν σημαντικά υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.

Οι ασθενείς με νόσο του Crohn φαίνεται να έχουν κατώτερη ποιότητα ζωής σε σχέση με τους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα, γεγονός που αποδίδεται στην εντονότερη συμπτωματολογία σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη χρήση υπηρεσιών φροντίδας υγείας και τις συχνότερες επιπλοκές που χαρακτηρίζει τη νόσο του Crohn (70% των ασθενών μετά από μια δεκαετία από την διάγνωση υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση). Η νόσος επηρεάζει δυσμενώς την κοινωνική δραστηριότητα σε περισσότερους από τους μισούς ασθενείς. Αυτοί οι ασθενείς παρουσιάζουν συχνά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Επίσης, μελέτη κατέδειξε ότι οι ασθενείς αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα και στον εργασιακό χώρο λόγω ελλιπούς υποστήριξης.

Τι υποστήριξη υπάρχει από το κράτος;

Η μεγάλη πλειονότητα των ασθενών πιστεύει ότι οι υγειονομικές υπηρεσίες που τους παρέχονται θα βελτιώνονταν με την πρόσληψη περισσότερων γαστρεντερολόγων εξειδικευμένων στα ΙΦΝΕ και τη λειτουργία περισσότερων εξωτερικών ιατρείων ΙΦΝΕ. Καταγράφεται έλλειψη και άλλων εξειδικευμένων επιστημόνων απαραίτητων για την υποστήριξη των ασθενών με ΙΦΝΕ, όπως διαιτολόγοι και ψυχολόγοι.

Οι ασθενείς με ΙΦΝΕ δεν έχουν την καλύτερη πρόσβαση στα φάρμακα, λόγω του υψηλού κόστους τους. Προς το παρόν η υφιστάμενη νομοθεσία δεν επιτρέπει στον ιδιώτη γαστρεντερολόγο να συνταγογραφεί τα πλείστα φάρμακα για τους ασθενείς με ΙΦΝΕ και ως εκ τούτου οι ασθενείς υφίστανται μεγάλη ταλαιπωρία περιμένοντας στις ουρές για να εξασφαλίσουν τα φάρμακα.

Εξ όσων γνωρίζετε, πώς θα είναι η κατάσταση για τους ασθενείς με τη νόσο του Crohn μετά την εφαρμογή του ΓΕΣΥ? Πώς θα επηρεαστούν οι ασθενείς με χρόνιες παθήσεις γενικότερα από την εφαρμογή του ΓΕΣΥ;

Μετά την εφαρμογή του ΓΕΣΥ ευελπιστούμε ότι μερικοί γαστρεντερολόγοι που ειδικεύονται στη διαχείριση ασθενών με ΙΦΝΕ θα προχωρήσουν στην δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων, τα οποία θα μπορούν να παρέχουν όλες τις ιατρικές και ψυχοκοινωνικές υποστηρικτικές υπηρεσίες.

Ευελπιστούμε ότι με πρόταση του Υπουργού θα αλλάξει η υφιστάμενη νομοθεσία και οι ιδιώτες γαστρεντερολόγοι θα μπορούν να συνταγογραφούν όλα τα φάρμακα για ΙΦΝΕ, έτσι ώστε να επωφεληθούν οι ασθενείς και να διευκολυνθεί η πρόσβαση τους στην θεραπευτική αγωγή.