H ανατομία του ελληνικού δημοσίου χρέους

Στο Eurogroup της 22ας Μαΐου, ενώ επισημάνθηκε με θετική προσέγγιση ότι, υπερψηφίζοντας στη Βουλή το λεγόμενο πολυνομοσχέδιο με ένα ευρύτατο φάσμα μέτρων που, δια νόμου πλέον, δεσμεύεται η ελληνική κυβέρνηση ότι θα υλοποιήσει, «η Ελλάδα έχει πετύχει σημαντική πρόοδο, και βρίσκεται σε καλό δρόμο».

Εντούτοις, δεν δόθηκε από τους εταίρους και δανειστές το πράσινο φως για την β’ αξιολόγηση, και έτσι «παγώνει» επί του παρόντος η εκταμίευση της δόσης που αντιστοιχεί σε αυτήν, και που είναι απαραίτητη για να πληρώσει η χώρα δανειακές και άλλες υποχρεώσεις.

Ο λόγος της αναβολής της απόφασης, όπως πλέον έχει καταστεί σαφές, είναι ότι η Αθήνα επιθυμεί να συμπεριληφθεί «πακέτο» στην συμφωνία του Eurogroup, και μία δέσμευση εκκίνησης της διαδικασίας ελάφρυνσης του χρέους της. Το ίδιο επιθυμεί προκειμένου να επανέλθει ως δανειστής στο ελληνικό πρόγραμμα, και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το οποίο σε πολλούς τόνους έχει γνωστοποιήσει τη θέση του ότι δεν θεωρεί το ελληνικό χρέος βιώσιμο, και χωρίς τακτοποίηση αυτού του προβλήματος δεν μπαίνει σε άλλο πρόγραμμα.

Αντίθετη στη ρύθμιση του χρέους είναι εξαρχής η Γερμανία, αλλά ακόμα περισσότερο τώρα που βρίσκεται στον πυρήνα προεκλογικής περιόδου, και όπου ακόμα και αναφορά σε περαιτέρω ελάφρυνση του ελληνικού χρέους (έστω και μόνο με μείωση επιτοκίων και επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής), φαίνεται να απωθεί μεγάλο τμήμα του γερμανικού εκλογικού σώματος.

Το πρόβλημα, λοιπόν, μεταφέρθηκε σε άλλο, έκτακτο Eurogroup, που θα πραγματοποιηθεί στις 15 Ιουλίου, στο οποίο οι έγκυροι οικονομικοί αναλυτές προβλέπουν συμφωνία για την αξιολόγηση και, στην καλύτερη περίπτωση, μια εκδήλωση πρόθεσης εκ μέρους των δανειστών, ότι εάν δουν να «τρέχει» επιτυχώς η υλοποίηση των μέτρων και η διατήρηση των συμφωνηθέντων πρωτογενών πλεονασμάτων, τότε να συζητήσουν με θετικές προθέσεις το ζήτημα του χρέους. Άλλη εκδοχή, όπως επισημαίνεται και σε εμπιστευτικό έγγραφο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (ESM), είναι να πειστεί η Αθήνα ότι αν καταφέρει να έχει συνεχή πρωτογενή πλεονάσματα γύρω στο 3,5% για 20 χρόνια, τότε δεν θα έχει ανάγκη πια ρύθμισης του χρέους της - θα ρυθμιστεί μόνο του.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ

Στο τέλος του 2009, το δημόσιο χρέος* της Ελλάδας ανερχόταν στα  298 δις ευρώ ή 126.8% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ).
Σε συνδυασμό, με το αναθεωρημένο δημόσιο έλλειμμα ή έλλειμμα του προϋπολογισμού, που ανερχόταν σε  υψηλά επίπεδα (15,4% του ΑΕΠ), καθιστούσε την εξυπηρέτηση του (δημοσίου χρέους) αμφίβολη για τα επόμενα χρόνια. Αυτό είχε ως συνέπεια την απότομη και σημαντική αύξηση των επιτοκίων δανεισμού του ελληνικού κράτους στις διεθνείς αγορές, με τον οποίο θα χρηματοδοτούσε το έλλειμμα και θα αναχρηματοδοτούσε το χρέος. Ο κίνδυνος στάσης πληρωμών του ελληνικού Δημοσίου ήταν ορατός, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου να καταφύγει στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ,την 23η Απριλίου 2010.

Στο τέλος 2010, παρότι «έτρεχε» το πρώτο μνημόνιο, το δημόσιο χρέος εκτοξεύτηκε στα 330.372 δις ευρώ ή 146, 2% του ΑΕΠ, το 2011 συνέχισε την έντονα ανοδική του πορεία (356.003 ή 172%), αλλά το 2012 έκλεισε στα 305.096 δις ευρώ ή 159,6 του ΑΕΠ, εξαιτίας της αναδιάρθρωσης του χρέους, με την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (που ουσιαστικά είναι «κούρεμα», γνωστό με τα αρχικά PSI), που αποφασίστηκε στη σύνοδο των χωρών της Ευρωζώνης στις 21 Ιουλίου 2011.

To 2013, το δημόσιο χρέος ανέβηκε και πάλι 320.511 δις ευρώ ή 177,4% του ΑΕΠ, το 2014 έκλεισε στα 319.729 δις ευρώ (179.7%), το 2015 στα 311.673 (177,4%) και το 2016 στα 314.897 (179% του ΑΕΠ).

Η διαρκής αύξηση του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ, παρά το PSI του 2012, οφείλεται στην υφεσιακή πορεία που διανύει η ελληνική οικονομία από το 2008. Το ΑΕΠ μειώνεται διαρκώς με εξαίρεση το 2014 , που παρουσίασε άνοδο κατά 0.4%.

Από το πρώτο μνημόνιο κιόλας πολλοί οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι θα πρέπει να γίνει μια γενναία αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους (απομείωση ή κούρεμα), προκειμένου αυτό να καταστεί βιώσιμο και εξυπηρετήσιμο. Κάποιοι άλλοι προχωρούσαν ακόμη περισσότερο (Ρουμπινί) υποστηρίζοντας ότι και η αναδιάρθρωση μπορεί να μην επιτύχει και η Ελλάδα να αναγκαστεί να φύγει από το ευρώ («Grexit») και να επιτρέψει στην δραχμή.

Άλλοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα πρέπει να δώσει το βάρος στην ανάπτυξη, καθώς σε αυτή την περίπτωση η αύξηση του εθνικού εισοδήματος θα μειώσει το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Κυκλοφορεί και η άποψη ότι ακόμη και ένα γενναίο κούρεμα του ελληνικού χρέους, δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα. Το χρέος θα πάρει και πάλι την ανιούσα, αν η Ελλάδα δεν υιοθετήσει ένα νέο παραγωγικό μοντέλο με εξαγωγικό προσανατολισμό, σημειώνουν οι φορείς αυτής της άποψης.

Από το 2015 το ΔΝΤ έχει προτείνει και επισήμως το κούρεμα του χρέους κατά 30% για να καταστεί αυτό βιώσιμο. Βρίσκει όμως αντίθετες πολλές χώρες της ευρωζώνης, που έχουν δανείσει την χώρα μας, με προεξάρχουσα την Γερμανία. Τα δάνεια αυτά είναι κρατικά και οι κυβερνώντες θα πονοκεφαλιάσουν για να πείσουν τους πολίτες και ψηφοφόρους τους ότι δεν χαρίζουν λεφτά στους «τεμπέληδες του Νότου», ενώ μάλλον δικαιολογημένες θα είναι οι αντιδράσεις από τους πολίτες  φτωχότερων από την Ελλάδα  χωρών-δανειστών, που θα διερωτηθούν γιατί χαρίζονται χρήματα στους πλούσιους Έλληνες και δεν δίνονται για την κάλυψη δικών τους αναγκών.

Ένα κούρεμα του χρέους, σε συνδυασμό με διαρθρωτικές αλλαγές και αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, εκτιμάται ότι μπορεί να δώσει τις απαραίτητες ανάσες στην ελληνική οικονομία και θα ανάψει το πράσινο φως για την επάνοδο της Ελλάδας στις αγορές.

Μια επιμήκυνση του χρέους, που επιδιώκει η Γερμανία , έχει πολλές παραμέτρους και σίγουρα θα συναρτάται και από την πορεία των πρωτογενών πλεονασμάτων. Όσο η οικονομία αναπτύσσεται, η εξυπηρέτηση του χρέους θα είναι διαχειρίσιμη, πιστεύει. Σε  διαφορετική περίπτωση, πολύτιμοι πόροι θα διοχετεύονται σε τοκοχρεωλύσια εις βάρος της πραγματικής οικονομίας ,ενώ η χώρα θα παραμένει δέσμια των πιστωτών της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
 
* Πρόκειται για το Χρέος της Γενικής Κυβέρνησης, όπως το ονομάζουν οι οικονομολόγοι, που ισούται με το Χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης + το  Χρέος των Οργανισμών Τοπικής  Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) + το  Χρέος των  Ασφαλιστικών Οργανισμών

Πηγή: ΚΥΠΕ